Reis onder de grond en door de tijd

Op reis in een grot. Dat is een reis onder de grond. Manoah (7) bezoekt twee bijzondere grotten in de Ardèche. Ze bewondert het MISSCHIEN WEL oudste schilderij dat door mensen is gemaakt. Ook ziet ze een rots die op een enorme dennenappel lijkt.

Ja echt, dit is mooi, is het eerste wat Manoah kan uitbrengen als ze in de grot Aven d’Orgnac staat. Met open mond kijkt ze om zich heen. Ze is net een lange trap afgedaald naar wel 50 meter onder de grond. Ze staat nu in een grote zaal van ongeveer twee voetbalvelden groot. Het rotsplafond is wel 35 meter hoog.

Daar –hoog boven haar– bevindt zich ook de schacht, de natuurlijke ingang tot de grot. Een klein streepje zonlicht valt naar binnen. De rotsen kleuren daar nog een beetje groen: wat plantjes. Hier beneden op de vloer van de grot is het meeste geel en bruin. Met soms wat wit en rood.

Gids Agnès vertelt dat de ontdekkers in 1935 via dát gat met behulp van ladders in de grot kwamen. „Omwonenden wisten wel van het gat af, maar durfden er nooit in. Wel gooiden boeren er soms hun dode dieren in.”

En dat is te zien. Recht onder de natuurlijke opening bevindt zich een metershoge bult met zand, puin en afval. Ook liggen er botten en schedels van dieren die lang geleden in de grot zijn gegooid of gevallen.

Overal waar Manoah kijkt, ziet ze rotstorens. Ze staan als soldaten op de bodem van de grot. Deze rotstorens heten ook wel stalagmieten. Er hangen ook ‘soldaten’ aan het plafond. Het zijn er wel veel minder. Hier en daar drupt er water naar beneden. Je hoort het neerkomen. Als een druppel boven op een van de stenen torentjes landt, vliegen de fijne spettertjes alle kanten op. Drup, drup! Alsmaar door.

En juist door die gestage drup groeien deze stenen torens. Want in de druppels zit kalk, dat laagje voor laagje blijft zitten, waardoor de stalagmieten steeds groter wordt.

Elke toren heeft zijn eigen vorm. Er is er eentje die op een struisvogel lijkt. „Grappig.” Manoah wijst naar een stalagmiet die uit allemaal plakjes bestaat. „Het lijkt wel een stapel pannenkoeken.” Ze moet ervan grinniken. Gids Agnès noemt het nog weer anders. Zij ziet er een stapel met borden in.

Even verderop lijkt het net of er een reuzenslak door de grotten kruipt. Het gesteente heeft een grote bult (het slakkenhuis) een soort nek met daarop twee kleine torentjes (de voelhoorns). „De slak is zo oud, dat hij zelfs een baard van steen heeft”, grapt de gids.

Op een andere plek lijken de druipsteenrotsen wel op een groot kerkorgel. Het symbool van de grotten van Aven d’Orgnac in Orgnac-l’Aven is indrukwekkend: een stalagmiet in de vorm van een enorme dennenappel. Hij is wel 10 meter hoog en torent hoog boven alles en iedereen uit.

De groep loopt nog een aantal trappen af en komt in de ”kamer van chaos” . Hier is een groot rotsblok uit het plafond gevallen. Dat is al lang geleden, vertelt de gids. „Hoe je dat kunt zien? Op het rotsblok zijn al nieuwe stalagmieten gevormd.”

In deze kamer ziet Manoah iets prachtigs. De druipstenen hangen als gordijnen voor de wand van de rots. En ze hebben en wondermooie kleur: oranje en soms haast rood. De gids: „Dat komt door ijzerdeeltjes en klei.”

Op het diepste punt van de grot –120 meter onder de grond– krijg je als bezoeker nog een licht-en-geluidshow te zien. Heel indrukwekkend!

„Ik zou niet graag in de prehistorie leven. Je moet hard werken. En wie wil er nu in een grot slapen?” vindt Manoah als ze door het museum loopt dat hoort bij de grot van Aven d’Orgnac. Grote maquettes laten precies zien hoe de mensen vroeger leefden. Ze sliepen in grotten –waarschijnlijk niet in de druipsteengrot– of in hutjes van stro en jaagden op wilde dieren. Manoah drukt een soort telefoontje stijf tegen haar oor. Zo hoort ze in het Nederlands een uitleg bij alles wat ze ziet.

Belangrijk voor de mensen vroeger was de ontdekking hoe ze vuur konden maken. Nu konden ze eten koken, zich warm houden, licht maken en dieren afschrikken. In het puzzelboekje dat Manoah kreeg staat er een vraag over: „Omcirkel de voorwerpen die de mensen in de prehistorie konden gebruiken om vuur te maken?

Omdat een meneer net liet zien hoe ze dat vroeger deden, weet ze de antwoorden. Ze omcirkelt de tondelzwam, vuurstenen, stro en hout met een stokje. „Papier en een aansteker hadden ze toen nog niet.”

Buiten probeert Manoah nog een zwijn te schieten. Op de manier zoals ze dat ook in de steentijd deden. Met een atlatl, een speerwerper. De pijl gaat met een vaart van de werpstok af en raakt het beest bijna in zijn snoet... Net mis!

Zo’n 10 kilometer verderop ligt het plaatsje Vallon Pont d’Arc. Hier is nog een bijzondere grot met een al even bijzonder verhaal. De grot is namelijk pas in 1994 ontdekt. In dat jaar wurmden drie speleologen zich door een smalle spleet. Oh ja, een speleoloog is een wetenschapper die grotten onderzoekt.

Eenmaal in de grot zagen de drie overal geschilderde dieren. Na onderzoek bleken de schilderingen ouder dan andere beroemde grottekeningen in Europa.

De originele grot Chauvet kun je helaas niet bezoeken. Maar sinds 2015 is er een nagebouwd versie. In deze nepgrot kun je honderden heel precieze namaaktekeningen bekijken. Het is net of je duizenden jaren teruggaat in de tijd, naar de tijd dat er nog mammoeten op aarde rondliepen.

Manoah wijst naar de wanden, ze telt. „Wat veel dieren hebben die mensen vroeger geschilderd.” Ze ziet allerlei diersoorten: paarden, leeuwen, neushoorns. Maar ook uitgestorven beesten, zoals holenberen en mammoeten. In totaal ontdekt ze wel veertien verschillende diersoorten. Heel bijzonder is de tekening van de uil, zegt gids Nelly. „Dit is de enige getekende uil uit de prehistorie.”

In de nagebouwde grot is het fris. Net zo koel als in de echte grot, vertelt de gids. Zelfs de vochtigheid in de lucht en de geur zijn heel nauwkeurig nagemaakt.

De rotstekeningen lijken heel simpel, maar dat zijn ze niet, vertelt Nelly. „Er zijn verschillende technieken gebruikt. Zo zijn er houtskooltekeningen en schilderingen met rode oker. Ook gebruikten onze voorouders soms een scherp voorwerp om in de rotswand te krassen. Of tekenden ze met hun vinger in de zachte klei.” De schilderingen bevatten soms veel details.

„Kijk, allemaal handen”, roept Manoah. Tientallen knalrode handafdrukken sieren de grauwe rotswand. Manoah herkent precies hoe de mensen van vroeger het deden. „Zoiets heb ik ook eens gedaan.” Ze vertelt dat ze voor moederdag ook eens een verfafdruk van haar hand maakte. Dat was alleen niet op een rots, maar op een pannenlap.

Heel indrukwekkend is een 12 meter lange rotswand waarop wel 92 dieren staan. Het hoort bij het leeuwenpaneel. Dit stuk heet zo omdat er veel van die roofdieren opstaan. De beesten zijn zo getekend dat ze wel in beweging lijken. De leeuwen jagen op de bizons. De paarden galopperen. Bizons rennen. En twee neushoorns knallen al vechtend met hun hoorns tegen elkaar.

In de grot kom je niet alleen sporen van mensen tegen, vertelt de gids. Ze wijst op krabsporen tegen de rotswand, soms dwars door een mooie tekening heen. „Daar zijn holenberen bezig geweest met hun scherpe nagels.” Soms zijn de inkervingen wel op 3 meter hoogte. Zo groot konden die beren dus worden!

Op de bodem van de grot in het zand zie je ronde holen. Hierin deden de holenberen hun winterslaap. Hier en daar liggen ook nog botten van dode beren.

Manoah vindt het maar spannend en geheimzinnig in de grot. Hier liepen dus duizenden jaren geleden onze voorouders rond. Wat deden ze allemaal in deze grot? Waarom maakten ze de tekeningen? Woonden hier ook kinderen?

Bij een rotstekening zie je dicht bij de grond op ongeveer 50 centimeter hoogte een halfmislukte paardenkop. Is hier soms een kind bezig geweest die de kunstenaar nadeed?

× ← →